Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) to jeden z najczęstszych patogenów przenoszonych drogą płciową. Wyróżnia się ponad 200 typów HPV, z czego około 40 atakuje okolice narządów płciowych. Niektóre z tych typów (głównie HPV 16 i HPV 18) są odpowiedzialne za rozwój nowotworów, takich jak rak szyjki macicy, odbytu, prącia, gardła i krtani, podczas gdy inne (np. HPV 6 i HPV 11) powodują łagodne zmiany, takie jak brodawki narządów płciowych. Szczepienia przeciw HPV są najskuteczniejszą metodą profilaktyki, zmniejszającą ryzyko zakażenia i rozwinięcia chorób związanych z wirusem.

 

 

 

Rodzaje szczepionek przeciw HPV

 

Obecnie dostępne są trzy rodzaje szczepionek przeciwko HPV:

 

Cervarix (2-walentna)

• Chroni przed - typami 16 i 18 HPV, odpowiedzialnymi za 70% przypadków raka szyjki macicy.
• Zastosowanie - głównie w profilaktyce raka szyjki macicy oraz innych nowotworów związanych z HPV, takich jak rak odbytu.
• Charakterystyka - nie obejmuje ochrony przed brodawkami narządów płciowych.

 

Gardasil (4-walentna)

• Chroni przed - typami 16, 18, 6 i 11 HPV.
• Zastosowanie - ochrona przed nowotworami związanymi z HPV oraz brodawkami narządów płciowych.
• Charakterystyka - popularna ze względu na szeroki zakres ochrony.

 

Gardasil 9 (9-walentna)

• Chroni przed - typami 6, 11, 16, 18 oraz dodatkowymi typami onkogennymi: 31, 33, 45, 52 i 58.
• Zastosowanie - najbardziej zaawansowana szczepionka, zapewniająca najszerszy zakres ochrony przed nowotworami i brodawkami narządów płciowych.
• Charakterystyka - zalecana w programach szczepień ze względu na najwyższą skuteczność.

 

Mechanizm działania szczepionek przeciw HPV

 

Szczepionki przeciw HPV są oparte na rekombinowanych białkach wirusa (tzw. cząstki wirusopodobne – VLP), które nie zawierają materiału genetycznego patogenu. Dzięki temu szczepionka jest bezpieczna i nie wywołuje zakażenia.

• Proces działania - po podaniu szczepionki układ odpornościowy rozpoznaje cząstki VLP jako obce i wytwarza przeciwciała przeciwko HPV. W przypadku kontaktu z wirusem w przyszłości organizm szybko neutralizuje patogen, zapobiegając zakażeniu.
  
  
• Skuteczność szczepienia - szczepionki przeciw HPV mają skuteczność bliską 100% w zapobieganiu zakażeniom typami wirusa, przeciwko którym zostały opracowane, jeśli zostaną podane przed rozpoczęciem aktywności seksualnej.
  
  

 

 

Schemat podawania szczepionek

 

Szczepionki podaje się domięśniowo, najczęściej w mięsień naramienny. Schemat szczepień zależy od wieku osoby szczepionej:

 

Dzieci i młodzież w wieku 9–14 lat

• Dwie dawki w odstępie 6–12 miesięcy.
• Jeśli druga dawka zostanie podana przed upływem 5 miesięcy od pierwszej, konieczne jest podanie trzeciej dawki.

 

Osoby w wieku 15 lat i starsze

• Trzy dawki w schemacie 0, 1–2, 6 miesięcy.
• Szczepienie należy zakończyć w ciągu roku od pierwszej dawki.

 

Szczepienia młodzieży

 

Najskuteczniejsze szczepienie przeciw HPV jest przeprowadzane przed rozpoczęciem aktywności seksualnej, czyli przed potencjalnym narażeniem na wirusa. Zaleca się podanie szczepionki:

 

• Dla dziewcząt i chłopców w wieku 11–12 lat
  Wczesne szczepienie zapewnia największą skuteczność w zapobieganiu nowotworom związanym z HPV.
• Dla dzieci od 9. roku życia
  Szczepienie może być rozpoczęte wcześniej, zwłaszcza jeśli istnieje zwiększone ryzyko zakażenia.

 

Szczepienia dorosłych

Dorośli, którzy nie zostali zaszczepieni w młodości, również mogą skorzystać ze szczepionki przeciw HPV:

• Osoby do 26. roku życia
  Szczepienie w tej grupie wiekowej przynosi wysoką skuteczność w zapobieganiu zakażeniom HPV i ich konsekwencjom.
  
  
• Osoby w wieku 27–45 lat
  Szczepienie może być rozważone indywidualnie, szczególnie jeśli istnieje ryzyko nowych zakażeń (np. osoby z wieloma partnerami seksualnymi). Skuteczność szczepienia w tej grupie wiekowej jest niższa, ponieważ wiele osób mogło już zostać zakażonych wirusem.
  
  

 

 

Bezpieczeństwo szczepionek przeciw HPV

 

Szczepionki przeciw HPV są dobrze tolerowane i bezpieczne. Najczęstsze działania niepożądane obejmują:

• Ból, zaczerwienienie lub obrzęk w miejscu wstrzyknięcia.
• Przemijające objawy ogólne, takie jak ból głowy, zmęczenie, gorączka lub nudności.

 

Przeciwwskazania do szczepienia obejmują:

• Ciążę (szczepienie można rozpocząć po porodzie).
• Uczulenie na składniki szczepionki.

 

Korzyści ze szczepienia przeciw HPV

• Ochrona przed nowotworami
  Szczepienie zapobiega większości przypadków raka szyjki macicy, odbytu, gardła, prącia oraz innych nowotworów związanych z HPV.
  
  
• Zapobieganie brodawkom narządów płciowych
  Szczepionki wielowalentne (Gardasil i Gardasil 9) chronią przed typami HPV odpowiedzialnymi za brodawki narządów płciowych.
  
  
• Redukcja transmisji wirusa
  Masowe szczepienia przyczyniają się do zmniejszenia liczby zakażeń HPV w populacji, zapewniając ochronę także osobom nieszczepionym (tzw. odporność zbiorowa).
  
  
• Lepsza jakość życia
  Ochrona przed chorobami związanymi z HPV minimalizuje konieczność przechodzenia inwazyjnych zabiegów diagnostycznych i leczniczych, takich jak konizacja szyjki macicy czy leczenie brodawek narządów płciowych.
  
  

 

 

 

Szczepienie przeciw HPV jest jednym z najważniejszych osiągnięć współczesnej medycyny w zakresie profilaktyki nowotworów i chorób zakaźnych. Regularne szczepienia, zwłaszcza w młodym wieku, zapewniają skuteczną ochronę przed wirusem i jego konsekwencjami. Wybór szczepionki oraz harmonogram szczepienia powinny być dostosowane do wieku i indywidualnych potrzeb pacjenta po konsultacji z lekarzem.